Πανδημίες: Ιστορία, Πρόληψη και η Σχέση μας με τα Ζώα (βίντεο)

Τα λοιμώδη νοσήματα, δηλαδή οι μεταδοτικές ασθένειες που οφείλονται σε μολυσματικούς παράγοντες, έχουν σημαδέψει την ανθρώπινη ιστορία. Τρομακτικές πανδημίες άλλαξαν την πορεία και την μοίρα λαών και επηρέασαν τις γεωπολιτικές και οικονομικές πραγματικότητες ολόκληρων εποχών. Ωστόσο, πριν από 60 περίπου χρόνια, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι η εποχή των λοιμωδών νοσημάτων έχει φτάσει στο τέλος της. Τα αντιβιοτικά φάρμακα και τα εμβόλια εξαφάνισαν πολύ διαδεδομένες και σοβαρές ασθένειες που υπήρχαν από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τις τότε προβλέψεις, όλα τα λοιμώδη νοσήματα θα έπαυαν να αποτελούν υγειονομικό κίνδυνο. Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα θεωρήθηκε ότι οι μεταδοτικές ασθένειες είχαν εκλείψει και, το 1962, σε μια μεθυστική αισιοδοξία της εποχής, διάσημος ιολόγος δήλωνε: "Το να γράφεις για μεταδοτικές ασθένειες είναι σαν να γράφεις για κάτι που πλέον ανήκει στην ιστορία". Το 1968, ο επικεφαλής των υγειονομικών υπηρεσιών των ΗΠΑ πίστευε ότι ο πόλεμος εναντίον των ασθενειών είχε κερδηθεί. Το 1975, ο πρύτανης της Ιατρικής Σχολής του Γέιλ υποστήριζε ότι δεν θα ανακαλύπτονταν πλέον νέες ασθένειες. Μετά το 1975 όμως, κάτι άλλαξε και ο αριθμός των αμερικανών που πέθαιναν από λοιμώδη νοσήματα άρχισε και πάλι να ανεβαίνει, και νέες νοσολογικές οντότητες, κυρίως από νέους ιούς, άρχισαν να εμφανίζονται με ρυθμό πρωτοφανή στην ιστορία της ιατρικής. 

Σήμερα, οι ιστορικοί της ιατρικής αποκαλούν την εποχή μας "εποχή των αναδυόμενων επιδημιών" και σχεδόν όλες οι νεο-αναδυόμενες ασθένειες προέρχονται από ζώα (ζωονόσοι -- zoonoses). Όμως εξημερώσαμε τα ζώα πριν από 10.000 χρόνια. Τι άλλαξε τις τελευταίες δεκαετίες ώστε να βρεθούμε σε αυτήν την κατάσταση; Αυτό που άλλαξε είναι ο ΤΡΟΠΟΣ της σχέσης μας με τα ζώα, ο τρόπος με τον οποίον τα αναγκάζουμε να ΖΟΥΝ. Τα εντατικά συστήματα εκτροφής των τελευταίων δεκαετιών είναι η πιο έντονη αλλαγή στη σχέση ανθρώπων και ζώων εδώ και δέκα χιλιάδες χρόνια. Οι τρείς κυριότεροι θεσμοί στον κόσμο της δημόσιας υγείας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (Food and Agriculture Organization, FAO) και η Παγκόσμια Οργάνωση για την Υγεία των Ζώων (World Organisation for Animal Health, OIE), σε κοινή τους διακήρυξη πριν από λίγα χρόνια, είχαν εντοπίσει τέσσερεις βασικές αιτίες για την ανάδυση και διάδοση των νέων επιδημιών: το εμπόριο των εξωτικών ειδών, την βρώση άγριων ζώων, τις συνθήκες εκτροφής των πάλαι ποτέ οικόσιτων ή αγροτικών ζώων που σήμερα πλέον ονομάζονται "παραγωγικά", και κυρίως την αυξανόμενη ζήτηση για ζωική πρωτεΐνη παγκοσμίως, που οδήγησε στην εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας. 

Για την σημερινή πανδημία COVID-19, πολλοί άνθρωποι του δυτικού κόσμου κατηγορούν την Κίνα και γενικότερα τους ασιάτες, γιατί πράγματι η ιογενής αυτή νόσος ξεκίνησε από εκεί, και δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Το εντατικό εμπόριο κρέατος από άγρια ζώα ξεκίνησε από τις αγορές ζωντανών ζώων της Ασίας. Αυτές οι αγορές πήραν μια ομάδα ιών οι οποίες γνωρίζαμε ότι ευθύνονταν για το κοινό κρυολόγημα και τους μετέτρεψαν στο θανατηφόρο SARS, το οποίο εν συνεχεία εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο. Όμως εκείνη η αλλαγή στη σχέση μας με τα ζώα που κάνει όλες τις άλλες να ωχριούν είναι η εντατικοποίηση της εκτροφής των κατοικίδιων (domesticated) που χρησιμοποιούμε για την παραγωγή ζωϊκών τροφίμων, κυρίως η εντατικοποίηση της εκτροφής των πουλερικών και των χοίρων. Κι' αυτή η τελευταία αλλαγή δεν ξεκίνησε από την Ασία αλλά από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. 


"Το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης ανάλογων επιδημιών στο μέλλον είναι η αλλαγή στη σχέση των ανθρώπων με τα ζώα. Ο 21ος αιώνας έχει ήδη χαρακτηριστεί ως ο αιώνας των νέων αναδυόμενων επιδημιών. Η ανάδυση νέων επιδημιών μετά το 1975, με εκατομμύρια θύματα σε όλο τον κόσμο, οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην αυξανόμενη ζήτηση για ζωική πρωτεΐνη παγκοσμίως, στο εμπόριο εξωτικών ειδών, στη βρώση άγριων ζώων και κυρίως στις συνθήκες εκτροφής των ζώων. Τα εντατικά συστήματα εκτροφής των τελευταίων δεκαετιών είναι η πιο έντονη αλλαγή στη σχέση ανθρώπων και ζώων εδώ και δέκα χιλιάδες χρόνια, όταν εξημερώνοντας τις αγελάδες και τα πρόβατα αποκτήσαμε τον ιό της ιλαράς. Εάν δεν αλλάξει η σχέση αυτή, η ανθρωπότητα δεν πρόκειται να απαλλαγεί εύκολα από τη μάστιγα των επιδημιών", δηλώνει ο καθηγητής Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννης Τούντας*, σε συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στις 3 Μαΐου 2020.
 
Σύμφωνα και με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, δύο από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα είναι η κλιματική αλλαγή και η ανάδυση νέων μεταδοτικών ασθενειών, που μπορεί να εξελιχθούν σε πανδημίες και να εξαπλωθούν στο σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού. Προκειμένου για το δεύτερο, ζητούμενο των επιστημόνων δημόσιας υγείας είναι, αν όχι η αποφυγή, τουλάχιστον η μείωση της θνησιμότητας. 


Το βίντεο που ακολουθεί παρουσιάζει μια διάλεξη του Αμερικανού γιατρού και συγγραφέα Michael Greger (Μάικλ Γκρέγκερ -- Fb)* από το 2008, όταν ήταν διευθυντής Δημόσιας Υγείας και Κτηνοτροφίας στην οργάνωση Humane Society των ΗΠΑ (Fb). Ο δόκτωρ Γκρέγκερ είχε ήδη προβλέψει από τότε ότι, άν η σχέση των ανθρώπων με τα ζώα δεν τροποποιηθεί άμεσα, η ανθρωπότητα θα βρεθεί σύντομα αντιμέτωπη με επικίνδυνες ιογενείς ασθένειες που θα έχουν παγκόσμια εξάπλωση. Από τότε, η σχέση αυτή δεν άλλαξε και η πρόβλεψη δυστυχώς επαληθεύτηκε. Κατά την διάρκεια της ομιλίας του, ο Γκρέγκερ κάνει μια αναδρομή στις σοβαρότερες πανδημίες της ανθρώπινης ιστορίας και αναδεικνύει τον ρόλο της κτηνοτροφίας στην ανάδυση των ζωονόσων. Ο υποτιτλισμός του βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους έγινε από την ΜΚΟ Aeikinito (1, 2, Fb) τον περασμένο Απρίλιο, και το πρωτότυπο βίντεο βρίσκεται στον λογαριασμό του οργανισμού NutritionFacts.org (Fb), του οποίου ο Γκρέγκερ είναι ιδρυτής, με τον τίτλο Pandemics: History & Prevention, από τον περασμένο Μάρτιο. 

Ολόκληρη η διάλεξη έχει διάρκεια μίας ώρας. Ένα πιο σύντομο αντιπροσωπευτικό απόσπασμα που διαρκεί μόνον 20 λεπτά (επίσης με ελληνικούς υπότιτλους) μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ. 

Πανδημίες: Ιστορία & Πρόληψη     

  

https://youtu.be/sLAH2juoh3c 

*Ο Μάικλ Γκρενγκερ είναι πτυχιούχος της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημιου Κορνέλ και συγγραφέας του best seller “How Not To Die” (2015), που εξετάζει πενήντα αιτίες θανάτων στον αμερικανικό πληθυσμο. Έχει εμφανιστεί σε διάφορα ντοκιμαντέρ, όπως ”What The Health”, ”Prescription: Nutrition” και ”Eating you Alive”. Στην ιστοσελίδα του (https://nutritionfacts.org/ -- https://m.facebook.com/NutritionFacts.org) εμπεριέχονται χιλιάδες βίντεο και συμβουλες σχετικά με την διατροφή. 

*Παραπομπή: Γιάννης Τούντας, "Άνθρωποι και ιοί": dianeosis.org -- cardiologynews.gr -- και απόσπασμα at http://filikaki-blog.blogspot.com/2020/08/blog-post_21.html



Προτεινόμενοι σύνδεσμοι

• Ιστορία της ιατρικής

• Η ιστορία των επιδημιών

• List of domesticated animals

• Zoonosis From Wikipedia, the free encyclopedia

• Zoonotic diseases (also known as zoonoses) from Centers for Disease Control and Prevention 

• Τι είναι η Παγκόσμια Οργάνωση για την Υγεία των Ζώων (World Organisation for Animal Health, OIE), πρώην Διεθνές Γραφείο Επιζωοτιών (Office International des Epizooties)